تغییر نام ترکیه، از متن تا فرامتن

کاربران اینترنت، با جستجوی کلمه turkey در کنار تصاویر پرچم کشور ترکیه و مقامات این کشور، با انبوهی از تصاویر و مطالب در مورد بوقلمون مواجه می‌شوند.

گرچه کشور «ترکیه» « Türkiye » با تلفظ «تورکیه» در زبان ساکنان این سرزمین نامی است که کشورشان را با آن یاد می‌کنند و پس از اعلام جمهوری در 29 اکتبر 1923، این کشور نام رسمی خود را، Türkiye Cumhuriyeti، انتخاب کرد، اما آنچه که در زبان انگلیسی و در سطح بین‌المللی برای نام بردن از این کشور جا افتاد، جمهوری ترکیه (the Republic of Turkey) با تلفظ «تورکی» بود. بدین ترتیب تلفظ نام این کشور در بین ترک زبانان «تورکیه» و در زبان انگلیسی «تورکی» شد.

شاید همین تشابه اسمی بین نام ترکیه و بوقلمون در زبان انگلیسی بود که باعث شد رجب طیب اردوغان در ۴ دسامبر سال ۲۰۲۱، درتلاش برای تغییر وجهه‌ی کشور خود، طی بیانیه ای اعلام کند که ازین پس بر روی کالاهای صادراتی این کشور عبارت : «‌Made in Türkiye» درج می‌گردد. همچنین در سایر ارتباطات دولتی در مورد استفاده از عبارت «Türkiye » به جای عبارت Turkey و عبارات مشابه آن، حساسیت لازم بکار بسته شود. در این بیانیه آمده است: «کلمه ترکیه « Türkiye»، فرهنگ، تمدن و ارزش های ملت ترکیه را به بهترین شکل نشان می‌دهد و بیان می‌کند.»

در همین راستا خبرگزاری رسمی ترکیه در تاریخ ۱۳ دسامبر ۲۰۲۱ گزارشی را منتشر کرد که در آن به شرح دلایل این اقدام دولت ترکیه می‌پرداخت. این خبرگزاری بیان داشت که تغییر نام کشورها در جهت بازسازی و تقویت برند آن کشور در سطح بین المللی، در طول تاریخ به دلایل مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نمونه‌هایی داشته است و با توجه به گسترش صنایع و رشد آنها در سطح بین المللی نیاز به ارتقای تصویر خارجی از آنها حس می‌شود.

TRT بیان می‌کند که با جستجوی کلمهturkey  در گوگل در کنار تصاویری از کشور ترکیه، با انبوهی از تصاویر و مقالاتی مواجه می‌شوید که در مورد بوقلمون (حیوان بومی آمریکای شمالی) است. البته درست است که turkey به معنای بوقلمون با t  کوچک شروع می‌شود و نام کشور ترکیه با حرف بزرگ آغاز می‌گردد اما اغلب کاربران در جستجوی اینترنتی به این امر بی‌توجهند. همچنین اگر فرهنگ لغت کمبریج را ورق بزنید “turkey” به عنوان “چیزی که به شدت شکست می خورد” یا “یک فرد احمق یا نادان” تعریف می شود..

البته این ارتباط بین نام بوقلمون و کلمه turkey شاید ریشه‌ای تاریخی داشته باشد. یکی از روایت‌های تاریخی حاکی از آن است که وقتی استعمارگران اروپایی پا به آمریکای شمالی گذاشتند، با بوقلمون‌های وحشی برخورد کردند، پرنده‌ای که به اشتباه تصور می‌کردند شبیه مرغ شاخدار بوده که بومی شرق آفریقا است و از طریق امپراتوری عثمانی به اروپا وارد شده بود. به همین دلیل اروپایی‌ها، مرغ شاخدار را خروس یا مرغ ترکی می‌نامیدند و به تدریج بوقلمون نیز ترکی نامیده شد. با این توضیحات به نظر می‌رسد لازم است که دولت ترکیه در جهت قطع این ارتباط لغوی بین این دو واژه اقدام کرده و نام ترکیه را از turkey به Türkiye تغییر دهد.

همچنین اغلب مردم ترکیه معتقدند که استفاده از نام محلی یک کشور در ایجاد تصویری که می‌خواهند دیگران از ایشان داشته باشند کاملا منطقی است. در بیانیه‌ای که اخیراً منتشر شده، تصریح شده است که: «در چارچوب تقویت برند «ترکیه» در انواع فعالیت ها و مکاتبات به ویژه در روابط رسمی با سایر کشورها و نهادها و سازمان های بین المللی، حساسیت لازم در استفاده از عبارت “Türkiye” به جای عباراتی مانند “Turkey”، “Turkei”، “Turquie” و غیره به عمل خواهد آمد».

البته پیش‌تر نیز در ژانویه 2020، مجمع صادرکنندگان ترکیه (TİM) و سازمان “چتر صادراتی ترکیه” اعلام کردند که از ” Made in Türkiye ” در تمام برچسب های خود در تلاش برای استانداردسازی برند و هویت مشاغل ترکیه در صحنه بین المللی استفاده خواهند کرد. همچنین این کشور در سال ۲۰۲۱ در جهت جاانداختن نام جدید خود ویدیوی جدیدی تولید کرد که در آن گردشگران با ملیت‌های مختلف این جمله را با تلفظ جدید می‌گفتند: «‌سلام ترکیه».

بر همین اساس در تاریخ ۳۱ می ۲۰۲۲، مولود چاووش اوغلو طی نامه‌ای رسمی از آنتونی گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد و دیگر سازمان‌های بین‌المللی خواست تا ازین به بعد نام ترکیه در سازمان ملل و خطاب‌ها به شکل Türkiye بیان شود. استفان دوژاریک سخنگوی سازمان ملل متحد در گفت‌وگو با “آناتولی” گفت که نامه‌ای از مولود چاووش‌اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه خطاب به “آنتونیو گوترش” دبیرکل سازمان ملل دریافت کرده‌اند که در آن درخواست مذکور مطرح شده و تغییر نام این کشور از لحظه دریافت نامه اجرایی شد و بدین شکل املا و نام کشور ترکیه در سازمان ملل تغییر یافت.

البته گرچه در مکاتبات اداری و رسمی این امر به سهولت انجام می‌شود اما قطعا جا افتادن این نام در بین افراد خارجی نیازمند زمان خواهد بود، خصوصا اینکه در انگلیسی ü وجود نداشته و نگارش آن در فضای دیجیتال و درک مردم از آن احتمالا با مشکلاتی مواجه خواهد بود.

اما در پس این تغییر نام آیا چیزی فراتر از بازسازی وجهه و برند ملی ترکیه قرار دارد؟‌

برخی از تحلیل‌گران معتقدند تغییر نام ترکیه توسط مقامات حزب “عدالت و توسعه” اهدافی را دنبال می‌کند که در ورای آنچه بیان شده باید بدان پرداخت. پایگاه خبری “سی ان ان” در یادداشتی به قلم محمد عبدالباری به این امر پرداخته و نوشته است، با توجه به انتخابات ترکیه در ژوئن آینده در حالی که این کشور درگیر بحرانی اقتصادی است، این کار احتمالا اهدافی سیاسی را دنبال می‌کند.

در این نوشته از زبان فرانچسکو سیکاردی، مدیر ارشد برنامه در اندیشکده اروپایی کارنگی، بیان شده که این «استراتژی دیگری است که دولت ترکیه برای به دست آوردن رأی ملی‌گرایان در سالی حیاتی، برای سیاست ترکیه به کار گرفته است». اعلام این تغییر نام در دسامبر ۲۰۲۱ دقیقا زمانی رخ داد که اردوغان در نظرسنجی‌ها دچار تنزل شده و ترکیه درگیر یکی از بدترین سال‌های اقتصادی در ۲۰ سال گذشته‌اش بود. جایگاه اردوغان در نظرسنجی­ها طی سال‌های گذشته به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. نظرسنجی‌های اواخر سال گذشته نشان می‌دهد که حمایت مردم از حزب حاکم عدالت و توسعه از 42.6 درصد در انتخابات پارلمانی 2018 در حدود 31 تا 33 درصد بر اساس گزارش رویترز، کاهش یافته است.

همچنین رویترز به نقل از موسسه آمار ترکیه گزارش داده، کسری تجارت خارجی ترکیه در ماه آوریل 98.5 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافته و به 6.11 میلیارد دلار رسیده است. همچنین تورم سالانه در ماه گذشته به 73.5 درصد رسیده که بالاترین میزان در 22 سال گذشته است که شاید بتوان این امور را مهمترین دلایل کاهش محبوبیت حزب حاکم دانست.

سیکاردی معتقد است که در مواقع بحران، اردوغان تمایل دارد به اقدامات پوپولیستی متوسل شود تا توجه را از مشکلات داخلی منحرف کند. آشفتگی اقتصادی که مردم را به خیابان‌ها کشانده بود، برای دولت دردسرساز شده است. بنابراین نام جدید هم مخاطب داخلی را از مشکلات ملموس‌تر و جدی‌تر منحرف می‌کند و هم راه را برای رئیس جمهور اردوغان در جهت ترکیه قوی‌تر و سنتی‌تر باز می‌کند. او این اقدام اردوغان را با حرکت او در سال 2020 مقایسه کرده که او در فرمانی کاربری ایاصوفیه را از موزه تاریخی به مسجد صادر کرد و آن را حرکتی پوپولیستی با مصرف داخلی می‌خواند.

سرن کورکماز، تحلیلگر سیاسی هم‌زمان با تغییر کاربری ایاصوفیه درباره این اقدام نوشته بود: «در غیاب سیاست‌های مشخص برای رسیدگی به مشکلات اقتصادی و سیاسی کشور، اردوغان به دنبال رستگاری در هویت پوپولیستی سیاست است. او ناسیونالیسم و اسلام‌گرایی ترک را تقویت کرده و شخصیت‌های مخالف را هدف قرار می دهد».

سیکاردی معتقد است نام جدید همچنین دارای ارزش نمادین است، که در سال 1923 پس از ظهور ملت جدید از خاکستر جنگ جهانی اول پذیرفته شد این اولین بار نیست که مقامات ترک تلاش دارند نام کشورشان را تغییر دهند و تلاش مشابهی در اواسط دهه 1980 در زمان نخست وزیری تورگوت اوزال انجام شد، اما هرگز به این اندازه مورد توجه قرار نگرفت.. بنابراین پذیرش این تغییر نام در سطح جهانی «جایگاه اردوغان را در تاریخ ترکیه در کنار مصطفی کمال آتاتورک، بنیانگذار این جمهوری، تثبیت خواهد کرد».