اقدامات امام صدر طی قرن بیستم در منطقه ما منحصر به فرد است.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد مسجدجامعی، عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین الملل وزارت امورخارجه در«تریبون آزادی» امام موسی صدر گفت:
امام موسی صدر یکی از چهره‌های موفق در ایجاد تحول نرم نسبت به کسانی که با آنها اهتمام داشت و از جمله شیعیان لبنان بود. اگر کسی اوضاع لبنان را به لحاظ تاریخی از قرن ۱۸ به بعد بررسی کند، می‌بیند که لبنان کم و بیش حالت مستقلی داشته است. این کشور منطقه کوچکی است اما تاریخ پیچیده‌ای دارد. در این تاریخ وضعیت شیعیان بسیار در حاشیه بوده و در بین طوایف مختلف در لبنان اعم از مسلمان، مسیحی و … سخت‌ترین موقعیت را شیعیان داشتند. امام صدر طی سال‌های نسبتا معدودی به لبنان می‌رود و منشاء سلسله تحولاتی می‌شود؛ جامعه بزرگ شیعه در این کشور در حاشیه کشور لبنان قرار داشته و از مزایای سیاسی، اجتماعی و تاریخی برخوردار نبوده و به عبارتی مانند کولی‌ها در اروپا بوده‌اند. بنابراین شیعیان در لبنان در حاشیه بودند و فقط در آن سرزمین زندگی کرده و مزایای شهروندی نداشته‌اند. حال اینکه کسی از کشور دیگری بیاید و بتواند در سال‌های معدودی اقلیت در حاشیه را به متن بیاورد و حتی آن را تبدیل به یک مجموعه تاثیرگذار کند کار بسیار مشکلی است.
اصولاً به متن آوردن گروه‌های حاشیه‌ای مشکل است، چون کسی که در حاشیه است به آن وضعیت عادت کرده و به آن قانع و راضی است، حال اینکه شما بیایید و این گروه را تهییج کنید و کارهایی انجام بدهید که آن گروه به نوعی تمایل پیدا کند که نقش فعالی داشته باشد، کار سختی است.
در سال‌های اولیه حضر ایشان در لبنان مقاومت‌های زیادی از سوی شیعیان و حتی شخصیت‌های پرنفوذ وجو داشته است. طبیعی هم هست چون مجموعه‌ای وقتی در خود فرو می‌رود، به این وضعیت رضایت می‌دهد و مایل به اقدامی نیست که به متن بیاید.
بنابراین این کار امام موسی صدر بسیار مهم است. ایشان به صورت عملی برای جامعه بزرگ شیعیان کار کرده است. بسیاری از شیعیان در بیروت متولد آنجا نبودند، وقتی در یک جامعه کوچک افراد جا به جا می‌شوند خیلی فرصت برای جذب به جامعه وجود ندارد و بنابراین در حلبی آبادها و حومه بیروت بودند. بخش بزرگی از شیعیان هم به عنوان مزدور گروه‌های بزرگی که با هم در لبنان درگیر بودند، قرار داشتند. بنابراین از شیعیان به عنوان مزدور جنگی استفاده می‌شد و شرایط سختی بود.
اقدامات امام موسی صدر و ابتکارات ایشان می‌تواند عنوان رساله‌های زیادی در علوم اجتماعی، مردم‌شناسی، گفت‌وگوی بین ادیان، علوم سیاسی مرتبط به جوامع اقلیت و … باشد حال این سوال مطرح است که چرا ایشان موفق شد؟ بسیار گفته می‌شود امام موسی صدر کار مهمی کرده اما مولفه‌های آن به صورت روش بیان نمی‌شود. اقدامات امام صدر طی قرن بیستم در منطقه ما منحصر به فرد و موفق‌ترین بوده است.
مساله‌ای هم که بسیار کم مورد اهتمام قرار می‌گیرد این است که توفیق یک فرد را ناشی از ویژگی‌های شخصی او می‌دانند، اما مساله اصلی به خاطر علم، شناخت و آگاهی این افراد است. چندی پیش من درباره آیت‌الله العظمی سیستانی گفتم که مهمترین موضوع درباره ایشان این است که بسیار می‌داند و این دلیل موفقیت وی در جامعه عراق است، با توجه به اینکه جامعه حساس و شکننده‌ای است. وی تصریح کرد: مهم نیست فقط لبخند بزنید و اخلاقی برخورد کنید، مهم این است که ملتزم باشید به آنچه که باید التزام داشته باشید و امام صدر به همین دلیل موفق بود و این به دلیل ارتباط باز با همه داشتن است. ایشان گزینش و انتخاب نمی‌کرد و با همه ارتباط داشت. اگر امام صدر فقط به عنوان یک عالم دینی بر خود شیعیان تاکید داشت و برای آنها کاری می‌کرد، نمی‌توانست موفق شود. حتی اگر قرار بود فقط به مسلمان‌ها کار داشته باشد هم قطعا موفق نمی‌شد، موفقیت ایشان به دلیل ارتباط وی با همه ادیان بود. امیدوارم بخش‌های مختلف وجودی ایشان شناسانده شود و این موضوع تبدیل به سلسله موضوعاتی برای رساله‌های مختلف در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا شود.
۷ شهریور ۱۳۹۶
